Rehnin paraya çevrilmesine ilişkin icra takip yöntemi, ilamlı ve ilamsız takip yöntemine benzemekle birlikte bu takip yönteminde haciz safhası yoktur. Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile ilamsız takibin safhaları; 1- Takip talebi, 2- Ödeme emri ve kesinleşmesi 3- Paraya çevirme/satış 4- Paraların paylaştırılması şeklindedir. Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile ilamlı takibin safhaları ise; 1- Takip talebi 2- İcra emri 3- Paraya çevirme/satış 4- Paraların paylaştırılması şeklindedir.

Rehin alacaklısının alacağı veya rehin hakkı, İİK’nın 150/h bendi kapsamında bir ilama veya ilam niteliğinde bir belgeye bağlı değilse ya da İİK’nın 149’uncu maddesi kapsamında ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız bir para borcu ikrarını içermiyorsa rehin alacaklısı rehnin paraya çevrilmesine ilişkin ilamsız icra takibine başvurabilir.

İpotek iki şekilde konulabilir. Birincisi halen mevcut olan doğmuş bir alacağın güvence altına alınması için, ikinci olaraksa henüz doğmamış olmakla birlikte doğması kesin veya olası bulunan bir alacağın güvence altına alınması için Türk Medeni Kanununun 881/1 hükmü kapsamında. Halen mevcut olan doğmuş bir alacağın temini için konulmuş ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız bir para borcu ikrarını içeriyorsa başvurulacak yol, İİK’nın 149 ve 149/a bendi kapsamında ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı icra takibidir[1]. Ancak ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız bir para borcu ikrarını içermiyorsa, örneğin ipotek bir cari hesap veya kredi açma sözleşmesinin teminatı olarak verilmişse başvurulacak takip yöntemi ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız icra takibidir[2].

İpoteğin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız icra takibinde takip talebi kural olarak genel haciz yoluyla takipteki gibidir. Bu kapsamda takip talebi İİK’nın 58’inci maddesinde yer alan hususları içerir. Bunlar alacaklının kimliği ve adresi[3]; borçlunun kimliği ve adresi; alacaklı veya vekili adına ödemenin yapılacağı banka adı ile hesap bilgileri; talep edilen alacağın Türk parası ile tutarı ve faizli alacaklarda faiz oranı ile işlemeye başladığı gün;  Takip yollarından hangisinin seçildiği; alacak veya teminat yabancı para ise alacağın hangi tarihteki kur üzerinden talep edildiği; vs gibi bilgiler yer alır. Yine hangi taşınmazın ipotek edilmiş olduğu ada, parsel, pafta vs bilgileri belirtilerek takip talebine yazılır[4]. Borç senedi ve ipotek akit tablosunun tarih ve numarası da İİK’nın 148 ve 58/4 maddeleri gereği takip talebine yazılır[5]. Alacaklının ipoteğin paraya çevrilmesi yolunu seçtiğini de İİK’nın 58/5 gereği takip talebine yazması gerekir[6].

Şayet ipotek üçüncü kişi tarafından verilmiş ya da ipotekli taşınmazın mülkiyeti üçüncü kişiye geçmişse bu taşınmaz maliki üçüncü kişi de İİK’nın 149/b bendi gereği takip talebinde borçlu olarak gösterilmek zorundadır. Bu durumda takip, mecburi takip arkadaşlığı nedeniyle asıl borçluya ve taşınmaz maliki üçüncü kişiye birlikte yapılır[7]. Yargıtay bir kararında asıl borçluya takip talebinde yer verilmeksizin yalnızca taşınmaz malikine karşı takip yapılmış olması halinde asıl borçlunun daha sonradan takibe dahil edilmesinin mümkün olmadığına karar vermiştir; “İİK’nun 149.maddesine göre aralarında zorunlu takip arkadaşlığı olan borçlu ile rehin veren hakkında birlikte takip yapılmalıdır. Somut olayda kredi borçlusu hakkında takip yapılmadığı tespit edilmiştir. Bu eksiklik sonradan tamamlatılamayacağı gibi kamu düzeni ile ilgili bulunduğundan takibin her aşamasında ve süresiz olarak ileri sürülebilecek nitelikte olup mahkemece kendiliğinden göz önüne alınması gereken hususlardandır. O halde mahkemece açıklanan nedenlerle re’sen takibin iptaline karar verilmesi gerekir.”[8].

Yargıtay yukarıda bahsedilenin tam tersi halinde yani sadece borçlu hakkında takip başlatıldığı ancak taşınmaz maliki üçüncü kişinin takip talebinde borçlu gösterilmediği durumlarda, taşınmaz malikine ayrı bir icra takibi başlatılarak iki takibin birleştirilebileceği görüşündedir; “…asıl borçlu hakkında takip yapıldığı için ipotek veren … yönünden … yeniden takip yapılması ve bu takiple birleştirilmesi mümkündür.”[9]

Üst sınır ipoteğinde alacak tutarı faiz ve giderler dahil üst sınır ipoteğinde ipotek limitini aşmakta ise, alacaklı takip talebinde sadece ipotek limiti içinde kalan alacak bölümü için talepte bulunabilir ve takip tarihinden itibaren işleyecek faizi talep edemez[10]. Alacaklı, ipotek limiti dışında kalan alacak için ancak genel haciz yolu ile takip yapabilir[11].

Alacaklı takip talebine İİK’nın 148’inci maddesi kapsamında ipotek akit tablosunun tapu idaresinde verilmiş resmi bir örneğini eklemek zorundadır[12]. Bu belgenin takip talebine eklenmemiş olması şikayet konusu yapılabilir. Ancak bu husus kamu düzeni ile ilgili olmadığından şikayet süreye tabidir[13]. Yargıtay bir kararında takip talebine eklenen ipotek akit tablosu örneğinin borçluya gönderilecek icra/ödeme emrine de eklenmesinin gerekmediğini belirtmiştir[14].

Yine takip talebi ekine ipotek, cari hesap veya kredi açma sözleşmesi gibi bir sözleşmenin teminatı olarak verilmişse bu sözleşme ve bununla ilgili diğer belgelerin aslı ve örnekleri eklenmelidir[15].

[1] KURU, s.995.

[2] KURU, s.995.

[3] Y.12.HD. 16.1.1986 T. 1985/15323 E. 351 K. – Y.12.HD. 15.3.2002 T. E.3300 K.5288 – İpotek akit tablosunda ipoteği vekaleten düzenleyen kişinin adresinin borçlunun adresi olarak kabul edilemeyeceğine dair (KARMIŞ, s.360-386).

[4] KURU, s.997.

[5] KURU, s.997.

[6] KURU, s.997.

[7] Y.12.HD. 18.01.2000 T. 17564/198 (KAÇAK, s.488) ; KURU, s.998.

[8] Y.12.HD. 14.2.2006 T. 25851/2389 ; Aynı yönde Y.12.HD. 1.3.2007 T. 770/3582 (KURU, S.998) – Y.12.HD. 4.4.2002 T. 6460/6972 ; Y.12.HD. 14.11.2003 T. 18852/22617 (COŞKUN, Mahmut: Açıklamalı İçtihatlı İcra ve İflas Kanunu, Seçkin Yayınevi, 3.Cilt, 5.Baskı, ANKARA 2016, s.2961).

[9] Y.12.HD. 31.5.2012 T. 754/18783 ; Aynı yönde Y.12.HD. 18.6.2012 T. 7311/20917 (KURU, s.998).

[10] KURU, s.996 ; Aynı yönde COŞKUN, s.2951.

[11] KURU, s.997.

[12] Y.12.HD. 12.11.1971 T. 1971/10604 E. 11415 K. (KARMIŞ, Enver: İpotek Rehin ve Paraya Çevrilmesi, Seçkin Yayınevi, ANKARA 2015, s.356).

[13] Y.12.HD. 30.9.1993 T. 9903/14417 (KURU, s.999).

[14] Y.12.HD. 10.7.1995 T. E.9904 K.10366 (KARMIŞ, s.361).

[15] KURU, s.999.