• Blockchain ve Kripto Para nedir, para yerine kullanılabilir mi, güvenli midir?

Av. Asil KOCAÇINAR: Kripto paranın ne olduğundan evvel ne olmadığı söylemek bence daha kıymetli. Sanılanın aksine kripto para bir yatırım aracı değil. Kripto para bir ödeme aracı. Bugün kripto paralara biraz korku ve çekinceyle yaklaşılması da aslında onun bir ödeme aracından ziyade yatırım aracı olarak görülmesi ve bu yatırım aracının çok dalgalı olmasından kaynaklı. Özünde kripto paralar oldukça güvenli hatta belki de en güvenli ödeme araçlarıdır. Blockchain ise kripto paranın var olmasını sağlayan oldukça güvenli bir veri tabanıdır.

İktisatçı Birkan BURKAN: Blokchain, yani blokzincir teknolojisi hız ve güvenlik açısından üst düzey. Veri aktarım ve depolama konusunda eski döneme göre büyük fark yaratıyor. Güvenli olmasının sebebi verinin tek merkezde depolanıp sunulmamasından kaynaklı. Adından da anlaşılacağı üzere veri parçalara bölünerek sayısız yerde tutuluyor ve bir araya gelince anlam kazanıyor. Yani, bir kişisel bilgisayar veya sunucunun hacklenmesi yoluyla veri çalınamıyor. Çünkü tek merkezde elde edilen parçalar kendi başına anlam ifade etmiyor.

Kripto para ise, blokzincir teknolojisini kullanarak merkeziyetsiz ve karşılıksız olarak oluşturulan bir değişim aracı diyebiliriz. Her kripto paranın arkasında bir proje oluyor. Kimisi nesnelerin interneti projesi için fon yaratmak amacıyla, kimisi elektrikli araçların şarj üniteleri için fon yaratmak. Tabi projesiz ve ne amaçla ve kim tarafından yapıldığı belirsiz olan da binlerce kripto para mevcut.

Para, en nihayetinde bir değişim aracıdır. Yani alışverişlerde ölçüyü net belirlemek için yer tutar. Kripto paralar şeklen baktığımızda bunun için kullanılabilir. Şu an bundan uzak duruyor. Çünkü insanlar her ne olursa olsun oynak olan bir değeri değişim aracı olarak kullanmak istemezler. Zaten kripto paralar da şu an USD ve TRY gibi itibari paralar aracılığıyla değerlerini ifade ediyor. Alım satımlar en nihayetinde itibari paralar ile yapılıyor.

Piyasanın çok fazla büyümüş olmasının sebebi, dünyanın içinde bulunduğu ekonomik krizden kaynaklı olarak insanların yeni ve hızlı para kazanma modeli arayışıdır. Medyada sürekli gördüğümüz, “5 yıl önce 100 dolar ile aldığı bitcoin sayesinde milyoner oldu“ benzeri haberler toplumun algısını bu yöne çevirdi.

Dijital para ile kripto para karıştırılamamalı. Paranın dijitalleşmesi hali hazırda kullandığımız mobil bankacılık işlemlerinin artmasıyla daha da hız kazandı. Artık maaşımız yattığında nakit olarak çekmek için bankaya gitme ihtiyacı hissetmiyoruz. Cep telefonumuzdan gerekli ödemelerimizi yapıyor, temassız kartlar ile de alışverişimizi yapıyoruz. Kredi kartı geçmeyen bir yer gördüğümüzde de garipsiyoruz hatta.

Bu anlamda itibari paraların, yani bir merkez bankası tarafından politikası yapılan ve arkasında devlet gibi bir otorite olan, güvence altına alınmış paraların blokzincir teknolojisine geçişi ileriki zamanlarda gerçekleşecektir. Çünkü, özellikle uluslararası ticarette büyük miktardaki yabancı para aktarımlarını yaptığımız swap teknolojisi blokzincire göre oldukça yavaş.

Kişisel kanaatim, merkez bankaları bu alanda yazılımcı istihdamını arttırıp yeni teknolojiyi kendi paralarında ne kadar verimli kullanılabileceğine dair çalışmalar yapmalıdır. Hatta ülke merkez bankaları birbirleri ile bu anlamda işbirliğine gidip blokzincir kullanımına başlayabilir. Aralarındaki transferleri bu teknoloji ile yapmaya başlayabilir.

• Akıllı sözleşmeler nedir?

Av. Asil KOCAÇINAR:

Akıllı sözleşme en basit tabirle bir tarafın sözleşme konusu hakkını elde etmesi için diğer tarafın ona bu hakkı sunmasına muhtaç veya diğerine güvenmek zorunda olmadığı sözleşmelerdir. Yani edimlerin kendiliğinden ifa edildiği sözleşmelerdir. Bu sözleşmelere birer fonksiyon gidersiniz ve X gerçekleşirse Y olsun dersiniz. Matematik X gerçekleşince Y’yi kendiliğinden yapar ve edimler ifa edilmiş olur. Basit bir örnekle ürün otomatları, teoride bir Akıllı Sözleşmedir. Ticari hayattan bir örnek vermek gerekirse FAS incotermli bir satış sözleşmesinde malın barkodunun alıcı gümrük noktasında okutulması sonucu sistemin ödemeyi kendiliğinden satıcının hesabına geçmesi bir akıllı sözleşme olarak karşımıza çıkar. Bunun sağlanabilmesi halinde satış sözleşmesi ilişkisinde borçlunun temerrüde düşmesi, cebri icra işlemlerine mecbur kalınması gibi külfetlerden kurtulunmuş olacaktır.

• Kripto para/Blockchain hangi alanlarda kullanılıyor?

Av. Asil KOCAÇINAR:Şu an ödeme yapılmasının ve yatırım aracı olarak kullanılmasının yanı sıra bu sistemler tapu kayıtlarının tutulması, liman envanteri tutulması, veri depolama, haritacılık gibi pek çok alanda kullanılıyor.

• Kripto para ile ödeme yapılabilir mi?

İktisatçı Birkan BURKAN: Şu an kripto para ile ödeme yapılabilir. Bu iki taraf arasındaki anlaşma ile alakalıdır. Piyasanın geneli tarafından kabul edilemese de taraflar kabul ettikten sonra kripto para bir ödeme aracı olarak kullanılabilir. Zaten hali hazırda blokzincir teknolojisi kullanarak cüzdanlar arasında transfer yapmak mümkün. Bu transfer hizmetleri btc, eth, bep20 gibi ağlar üzerinden sağlanmaktadır. Dünyanın en büyük kripto para borsası Binance’ın kendi hizmeti olan TW (trust wallet) soğuk cüzdan da yine kripto varlıkları tutmak ve gerektiğnide transfer etmek için kullanılmaktadır. Son olarak, kripto varlıkların paranın yerine geçmesi şu an için mümkün görünmüyor. Volatilitenin çok yüksek ve arkasında garantörü olmaması bu anlamda büyük handikap.

• Kripto para kullanmak yasak mı/suç mu?

Av. Asil KOCAÇINAR: Bir defa kripto para kesinlikle suç değil. Zira bu konuda kanunilik ilkesini karşılayacak bir kanuni düzenlemeye gidilmedi. Burada asıl tartışmalı olan ise kripto para ile ödeme yapmanın yasak olup olmadığı veya başka bir ifadeyle kripto para ile yapılan ödemenin geçerli olup olmadığı da diyebiliriz. Zira biliyorsunuz bu konuda Merkez Bankası bir yönetmelikle “Ödemelerde kripto para kullanımını” yasaklamıştı. Ancak bunun bir geçerliliği yok. Zira Merkez Bankasının böyle bir yetkisi olmadığı gibi bu durum normlar hiyerarşisine de aykırı. Hem Anayasamız hem de Türk Borçlar Kanunu bu konuda bir sözleşme serbestisi tanımışken yönetmelikle bir edim yönünden sınırlama getirilmesi hukuka uygun değildir. Öte yandan bu yönetmelik bir yaptırım da öngörmüyor.

• Kripto para/blockchain ile yapılan işlemler mahkemelerde delil olarak kullanılabilir mi?

Av. Asil KOCAÇINAR: Evet. Bizim Hukuk Muhakemeleri Kanunumuz dijital verileri de bir belge hükmünde sayıyor. Bunun bir sonucu olarak biz kripto varlıklara ve blockchain üzerindeki dijital işlemlere delil gözüyle bakabiliyoruz. Üstelik bunlar diğer şartları sağlamaları halinde delil başlangıcı olarak dahi değerlendirilebilirler.