İş Kazası Nedir?
İş kazaları aktif iş yaşantısının en önemli konularının başından iş kazaları gelmektedir. İş kazaları yalnızca ülkemizin değil tüm dünyanın en büyük sorunlarından biridir. Her gün Dünya üzerinde yüzlerce kişi iş kazaları sonucunda hayatını kaybetmektedir. Yıl içerisinde ise ortalama 3,2 milyondan fazla kişi iş kazalarında hayatını kaybetmektedir. Bunun yanı sıra her yıl Dünya üzerinde ortalama 160 milyon meslek hastalığı vakasına rastlanmakta ve ortalama 300 milyon iş kazası yaşanmaktadır. Ülkemizde ise SGK verilerine göre 2020 yılında 1236 ölümlü iş kazası meydana gelmiştir.
İş kazalarını önlemek mümkündür. Alınacak her bir önlem ve devamlılık iş kazalarını önemli ölçüde önler. Sağlıklı ve güvenli çalışma yürütebilmek için bir politika belirlenmeli ve bu politikaya bağlı kalınmalıdır. Önleme politikalarını iyi analiz edebilmemiz için öncelikle iş kazası nedir ona bakalım.
İş kazaları 633 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiştir. İş kazası tanımı, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda belirtilen halleri sağlayan ve çalışanı bedenen veya ruhen zarara uğratan olaylar şeklindedir. Şimdi ise 5510 sayılı Kanunda belirtilen haller hangileri onlara bakalım.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda iş kazasından sayılan haller;
“> Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
> İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle
> Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
> Hizmet akdi ile çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
> Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
> Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle
meydana gelen olaylardır.” Şeklinde ifade edilmiştir.
Çalışanın yaşadığı kazanın iş kazası olabilmesi için belirtilen halleri ağlaması gerekmektedir. Örneğin bir çalışanın işe kendi aracı ile gelişi esnasında yaşadığı kaza iş kazası sayılmaz iken serviste geçirdiği kaza iş kazası kapsamında değerlendirilmektedir.
İş kazası sigortası kapsamında bulunan çalışanlar şu şekilde belirtilmiştir;
“> Hizmet akdi ile çalışanlar (4/a)
> Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları (4/b)
> Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışanlar
> Aday çırak, çırak ve stajyerler,
> Harp Malulleri ile Vazife Malullüğü aylığı bağlanmış malullerden Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar
> Türkiye İş Kurumu kursiyerleri
> Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri
> İntörn öğrenciler
> Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar
> Ek 9 uncu maddede belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar”
İş kazası yaşanması durumunda işveren, kolluk kuvvetlerine derhal, Sosyal Güvenlik Kurumuna ise 3 iş günü içinde kaza bildirimini yapmakla yükümlüdür. Bir işyerine bağlı çalışmayanlar ise 1 ayı geçmemek koşulu ile iyileştikten sonra 3 iş günü içinde kaza bildirimini yapmakla yükümlüdür. Bildirilmeyen iş kazaları sonucunda idari para cezası uygulanmaktadır.
İş kazası sonrasında zarara uğrayan taraf maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ölümlü iş kazası yaşanmış ise kazadan kaynaklı tazminat ve diğer ödenekler mirasçılar tarafından talep edilebilir. İş kazası sonrasında kaza geçiren çalışanların çeşitli hakları bulunmaktadır. Bunlar; geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik ödeneği, sigortalı geçirdiği iş kazası nedeniyle yaşamını yitirdiyse, geride kalan hak sahibi yakınlarına ölüm geliri bağlanması, gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi, İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesidir.
